بذر، ایران، دنیا

بذر اصلاح شده راه حل تامین نیاز غذایی و خودکفایی

در کشاورزی به هر بخش از گیاه که بتواند نسل دیگری از همان گیاه را تولید کند بذر می گویند. بذر یک رابطه زنده بین والدین و نتاج بوده و عامل اصلی انتشار گیاه از یک محیط به محیط دیگر می‌ باشد. از نظر بیولوژیکی بذر تخمک رسیده و بارور است که قابلیت رشد و تبدیل به یک گیاه کامل را دارد، اما از نظر کشاورزی و زراعت بذر مفهوم وسیع تری دارد. بذر از نظر زراعت یک میوه خشک و نا شکوفا است که می تواند دارای یک، دو یا چند تخمک باشد. بذور از نظر خصوصیات فیزیکی مانند رنگ، شکل، اندازه و خصوصیات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی دارای تنوع بسیار زیادی هستند. بذر تولید شده از روش جنسی تخم گیاه می ‌باشد و از روش غیر جنسی شامل قلمه، ریزوم، استولون، پیاز و… می ‌باشد.

بذر اصلی ترین نهاده بخش کشاورزی است. اطلاعات ژنتیکی موجود در بذر تمام خصوصیات رشد، گلدهی و باردهی آن را مشخص می کنند و هیچ گیاهی نمی تواند فراتر از این ظرفیت تولید یا عملکرد داشته باشد. در واقع هدف از کاربرد سایر نهاده ها مانند کود ها و آفت کش ها  این است که به گیاه کمک کنند تا به حداکثر توان ژنتیکی خود برسد. یکی از دلایل پایین بودن عملکرد نهایی خصوصیات نامطلوب گیاه کاشته شده است. اقدامات زیادی در ایران و سایر کشور ها برای اصلاح نژاد گیاهان صورت گرفته و می گیرد. بذر های امروزی حاصل همین تلاش ها هستند و بدون شک خصوصیات مطلوب تری نسبت به اجداد خود دارند. 

امروزه دانش اصلاح بذر تکمیل تر شده و دانشمندان از روش هایی مانند انتقال ژن استفاده می کنند که بسیار سریع تر از سابق عمل کرده و زود تر به نتیجه می رسد.  با استفاده از این روش ژن های مطلوب شناسایی ، استخراج و به گیاه هدف انتقال داده می شود. این گونه گیاهان به عنوان گیاهان تراریخته (Transgenic) شناخته می شوند. این روش موافقان و مخالفانی دارد. صرف نظر از موافقت یا مخالفت این حقیقت بر کسی پوشیده نیست که این گیاهان ضمن افزایش میزان تولید و بهبود خصوصیات کیفی، مصرف سموم شیمیایی را کاهش می دهند.  همچنین کشور هایی که از این گونه گیاهان استفاده می کنند بدون آن نمی توانستند نیاز غذایی شهروندان خود را تامین کنند. 

خوشبختانه تقریباً تمام بذر گندم مورد نیاز در ایران تولید می شود. اما هنوز بذر برخی اقلام زراعی وارد می شود.  بذر ذرت، جو، سیب زمینی، یونجه و شبدر از این دست هستند. در بخش صیفی نیز بخش اعظمی از بذر مورد نیاز وارد می شود. 

تولید بذر در ایران نیز مانند بسیاری زمینه های تولیدی دیگر موانعی دارد که از جمله می توان به کمبود و بروز نبودن دانش فنی، عدم حمایت های حساب شده دولتی، نبود ماشین آلات با کیفیت برای بسته بندی و ... اشاره کرد.